التهاب در جامعه، راهبرد انتخاباتی

در روزهای گذشته تحلیل هایی در فضای رسانه ای مطرح شد که پرده از برنامه ی دولت برای انتخابات مجلس بر می داشت. اینکه دولت می خواهد از ظرفیت مذاکرات استفاده کند تا در انتخابات آینده پیروز شود. شاید بتوان شروع این گونه تحلیل ها را از زمان اظهارنظر ظریف دانست.ظریف خطاب به آمریکایی‌ها: توافق نشود انتخابات مجلس را می‌بازیم!

فارغ از این تحلیل ها بررسی انتخابات مجلس در سال آینده می تواند در تحلیل بسیاری از اتفاقات امروز جامعه موثر باشد. انتخابات در نظام سیاسی جمهوری اسلامی بر مبنای تئوری مردم سالاری دینی است. در نگاه اول برداشت عمومی این است که این شیوه ی انتخاب با انتخابات دیگر کشورها فرق چندانی نمی کند و صرفا یک پسوند دینی به آن اضافه شده است. اما داستان کمی پیچیده تر و هوشمندانه تر از تحلیل عمومی جامعه است. انتخابات در ایران را می توان مصداق نقش آفرینی مردم در مسیر مدیریت کشور دانست. یعنی هر بار که مردم در انتخابات شرکت می کنند شیوه ی مدیریتی را برای اداره ی کشور انتخاب می کنند. بخش عمده ی این تصمیم ناشی از عملکرد منتخبین دور قبل است. اگر مردم به این احساس برسند که نماینده یا رئیس جمهور شیوه ی مدیریت اش مطلوب نیست در انتخابات با انتخاب نوع نگاه دیگری مسیر را تغییر می دهند. این تصمیم در روند کشور خیلی تاثیرگذار است. همین انتخابات ریاست جمهوری 92 و تغییر رویه ی سیستم مدیریت کشور تاییدی است بر این ادعا.

زمانی می توانیم انتخابات مجلس را مصداق مردم سالاری دینی بدانیم که متر و معیار مردم برای انتخاب دین باشد. یعنی صراط مستقیم را در حاکمیت دین بدانند و با انتخاب افراد جلوی ایجاد انحراف در طی این مسیر را بگیرند. اما اگر این ذهنیت و متر و معیار تغییر کند نمی توان به انتخابات مجلس ، مردم سالاری دینی اطلاق کرد.... بالتبع بسیاری از مسائل و مشکلات امروز ما به خاطر عدم تحقق مردم سالاری دینی در انتخابات های مختلف است. این اتفاق می تواند از یک تصمیم ارادی جامعه ی ایران نشات گرفته باشد یا تصمیم غیرارادی... تصمیم ارادی که نیاز به توضیح ندارد اما تصمیم غیرارادی یعنی تصور اشتباه نسبت به صراط مستقیم دین در سیاست. به عنوان مثال برخی صرفا به خاطر ظاهر مذهبی و شهرت دینی یک فرد در یک منطقه به او رای می دهند. در حالی که صراط مستقیم در اقدام سیاسی انتخاب اصلح از این شخص عبور نمی کند.

اما ارتباط این بحث با مقدمه... گاهی اوقات حواشی انتخابات باعث عدم تحقق مردم سالاری دینی می شود. به عنوان مثال تبلیغات پر زرق و برق یا شعارهای بی پایه و اساس باعث خطای محاسبه ی مردم می شود. این حواشی باعث می شود جامعه نتواند در فضایی آرام تامل کند و انتخاب درست را انجام دهد. بخشی از حواشی سال های گذشته در فضای سیاسی را می توان در همین فضا تحلیل کرد.

اظهارنظر گاه و بیگاه رئیس جمهور روحانی در ماه های اخیر در همین فضا قابل تحلیل است.این اظهارنظرها به واسطه ی محل توجه بودن رئیس جمهور به صورت گسترده در فضای جامعه پخش می شود. تاکید رئیس جمهور در این اظهارنظر ها بر پاسخ به منتقدان نیست. یا اظهارنظرهای تند و رسانه ای انجام می دهد و یا بخش هایی از خصوصیات منتقدان که ارتباطی به بحث هسته ای ندارد را به رخ می کشند. هدف گذاری اصلی تغییر فضای شکل گرفته حول مذاکرات از یک فضای عقلایی به یک فضای غیر عقلایی است. چون در فضای عقلایی دست دولت برای دفاع از اقدامات اش خالی است.

 از طرف دیگر برای اخلال در دستگاه محاسباتی مردم بخشی از ذهنیت ها به میان کشیده می شود. ذهنیت هایی که با محوریت برخی از تندروی ها در فضای جامعه شکل گرفته است. داشتن ذهنیت بد نسبت به برخی مسائل از جمله اعتراض به حجاب و امر به معروف. ذهنیت بد نسبت به نیروهای انصار حزب الله رو راهپیمایی ها اعتراضی در دهه ی هفتاد. ذهنیت هایی که با برخی المان های خبری و رسانه ای دوباره به میدان می آید. بالتبع جامعه ای که نسبت به گزاره های الصاق شده به منتقدان موضع دارد دچار نوعی از عصبیت می شود. به جای تحلیل واقعی اتفاقات سیاست خارجی و مرتبط با موضوع هسته ای عرصه را عرصه ی مقابله با یک جریان متحجر و تندرو می بیند.

جریان هایی از سمت نیروهای سیاسی مخالف دولت هم در حال شکل گیری است. به جای طرح نقدهای اصولی و واقعی به موضوع هسته ای با پرداختن به حواشی مذاکرات و مراودات وزیر خارجه، سعی در تحریک این عصبیت در نیروهای مذهبی جامعه دارند.

نتیجه ی این تحریک عصبیت ها صف کشی جامعه ی ایران در برابر هم است، در صورتی که در شرایط فعلی جامعه نیاز به اتحاد بیش از پیش احساس می شود. و نتیجه ی این روند عدم تحقق مردم سالاری دینی است.  

خطر انحطاط سیاسی جامعه

جامعه ی اسلامی باید سیاسی باشد. از چند سال قبل از انقلاب تا سال های ابتدایی انقلاب به این مسئله توجه شد اما بعد از آن به کلی فراموش شد. انگار نه انگار که این از ضرورت های ادامه ی انقلاب است. جلسات و جمع هایی که فعالیت سیاسی می کردند پراکنده شدند و نسخه های ایدئولوگ های انقلاب به بایگانی سپرده شد.

شهید بهشتی برای تربیت سیاسی یک فرد عادی در جامعه ی اسلامی جلسات هفتگی سیاسی را توصیه می کردند. و این علاوه بر اخبار و روزنامه ها و نمازجمعه بود. نه تنها به این نسخه ها توجهی نشد بلکه نمازجمعه هم روز به روز ضعیف تر شد.یعنی پایگاه اصلی اسلام سیاسی هم امروز چندان چنگی به دل نمی زند.

البته راحت طلبی و درگیر چرب و شیرین دنیا شدن نیروهای انقلاب هم یکی دیگر از عوامل انحطاط سیاسی بود. بسیاری از افرادی که در کوران انقلاب از هر فرصتی برای تشکیل و جمع کردن نیروها استفاده می کردند بعد از انقلاب دیگر اقبالی به این جمع ها نداشتند. این یکی از آفت های جامعه ی امروز ماست. هرچند هنوز نخبگان سیاسی جامعه به لزوم این مسئله پی نبرده اند اما زنگ خطر انحطاط سیاسی جامعه به صدا در آمده است.

جوابیه مطهری به روزنامه رسالت این مسئله را با یادمان آورد که دور نیست روزی که مردم تاریخ انقلاب را فراموش کنند.نهضت آزادی و ..... را فراموش کنند. و تکرار برخی شبهات و تحلیل های بی پایه و اساس باعث تطهیر برخی گروه های سیاسی در اذهان مردم شود. این فراموشی در دانشگاه هم به واسطه تخصصی شدن و فرار از مسئولیت انقلابی در حال ریشه دواندن است. باید برای حل این موضوع برنامه ریزی کرد وگرنه امیدی یه آینده ی نسل حاضر دانشگاه ها نمی توان داشت.

روحانیت و رشد سیاسی مردم

نقش روحانیت در انتخابات از جمله مسائلی است که چند سالی است دوباره پر رنگ شده است. امام موافق  دخالت ائمه جمعه در انتخابات نبودند و تاکید بر حضور فعالانه اقشار مختلف در انتخابات را داشتند. پیدا کردن حجت برای رای دادن به معنای پررنگ تر شدن نقش روحانیت در انتخابات نیست. بلکه تاکید ایشان روی این مسئله که تفاوتی بین روحانیون و اقشار دیگر برای انتخابات وجود ندارد نشان می دهد ایشان هیچ نقش موثری برای روحانیون در انتخابات در نظر نداشتند.

از طرف دیگر تحلیل انتخابات بر مبنای توجه به اقشار مستضعف و ضعیف جامعه نشان می دهد که اولویت اول مسئولین باید این باشد که کمبودهایی که برای اقشاری در جامعه ایجاد شده است را جبران کنند و این مهم ترین مسئله در فضای سیاسی کشور باید باشد پس توجه جدی و داشتن برنامه برای بهبود وضع اقشار فرودست باید در اولویت انتخاب ما قرار گیرند .

بحث حضور در انتخابات که نشان دهنده تایید نظام است بسیار ظریف است که به نظرم باید روی آن دقت کرد. تاکید امام این بود که اگر حضور نشان از تجمع مسلمانان روی عقیده شان به حکومت دینی باشد قطعا مبارک است. پس نیت افراد برای حضور در انتخابات و اقبال شان به دین و اجرای احکام دینی بسیار اهمیت دارد . آقای هاشمی رد صلاحیت شد و بسیاری از اطرافیان پیش بینی می کردند که مشارکت با رد آقای هاشمی پایین بیاید. البته کاهش مشارکت معلول این علت است اما باید توجه داشت که در تحلیل علت این اتفاق می توان گفت که مردمی که به خاطر حضور هاشمی وارد عرصه انتخابات می شوند قطعا با هدف وحدت اسلامی و به رخ کشیدن وحدت در نظام اسلامی نیست. یعنی فردی که از نظام نا امید شده است و تنها حضور فردی مثل هاشمی او را امیدوار می کند . قطعا بعد از پایان ریاست جمهوری ایشان بازهم فضای ناامیدی بر این گونه افراد مسلط می شود و این به خاطر شناخت نادرست این افراد از جایگاه ریاست جمهوری است.

یکی از اتفاقات خوشحال کننده ی این انتخابات این است که جوانان مذهبی گزینه ی ایده آلی برای انتخابات ندارند و به صورت حداقلی وارد انتخابات می شوند. یعنی منجی ندارند و این روحیه منجی گرایی ان شاء الله در ایشان از بین می رود. منتقل شدن این رویکرد به جامعه مفید فایده است و باعث رشد سیاسی بدنه ی مردم می شود.